Kościoła w Polsce

Bez pośred­nim poprzed­nikiem ruchu zielonoświątkowego i jed­nym z jego głównych 1korzeni był ruch uświęce­niowy (ang. Holi­ness Move­ment), który na swój sposób akcen­tował sprawę tzw. drugiego bło­gosław­ieństwa (ang. sec­ond bless­ing), czyli chrzest w Duchu Świę­tym. Główny wpływ na ruch uświęce­niowy wywarli tacy mężowie Koś­cioła jak  6Asa Mahan, Dwight L. Moody, Charles G. Finney, Reuben A. Tor­rey i inni. Prag­nęli oni oży­wić wes­leyańskie rozu­mie­nie dwóch kole­jnych i odręb­nych przeło­mowych doświad­czeń religi­jnych w życiu człowieka. Pier­wsze z tych doświad­czeń religi­jnych nazy­wali odrodze­niem (ang. regen­er­a­tion), a drugie chrztem w Duchu Świę­tym (ang. bap­tism with the Holy Spirit). Czyn­nikiem wyróż­ni­a­ją­cym ruch zielonoświątkowy zatem — choć nie stanow­ią­cym jego istoty — w odniesie­niu do ruchu uświęce­niowego, i określa­ją­cym jego tożsamość jest glos­so­lalia, czyli mówie­nie innymi językami.3

Jeśli chodzi o początek ruchu zielonoświątkowego, zwanego dzisiaj klasy­cznym pen­tekostal­izmem (ang. clas­si­cal pen­te­costal­ism), to powszech­nie bierze się pod uwagę dwie daty i dwie miejs­cowości: 2Topeka 1901 i Los Ange­les 1906. Wal­ter J. Hol­len­weger mówi, że gdy się roz­pa­truje zagad­nie­nie początku ruchu zielonoświątkowego z punktu widzenia ideengeschichte (his­torii idei)(1) to należy wziąć pod uwagę pier­wszą datę, i pier­wszą miejs­cowość potrak­tować jako kole­bkę współczes­nego ruchu zielonoświątkowego. To właśnie wtedy Charles F. Parham 5(1873–1929), wyz­nawca Koś­cioła kon­gre­gacjon­al­nego, który następ­nie poprzez metodyzm znalazł się w szere­gach ruchu uświęce­niowego odczy­tał — jak mniemał — w Nowym Tes­ta­men­cie, a szczegól­nie w Dzie­jach Apos­tol­s­kich, że bib­li­jnym znakiem chrztu w Duchu Świę­tym, tak prze­cież sze­roko propagowanym w ruchu uświęce­niowym, jest glos­so­lalia, czyli mówie­nie innymi językami. Jego teo­ria, dok­tryna znalazła wkrótce prak­ty­czne potwierdze­nie. 1 sty­cz­nia 1901 roku stu­denci założonej przez niego szkoły bib­li­jnej w Topeka, Kansas, a następ­nie on sam, naw­iedzeni potężnie przez Ducha Świętego zaczęli mówić innymi językami. Pier­wszą stu­den­tką, która to przeżyła była Agnes (Agnieszka) N. Ozman (1870–1937). Na tej pod­stawie mówie­nie innymi językami jako znak chrztu Duchem Świę­tym zostało przez więk­szość zielonoświątkow­ców, choć nie przez wszys­t­kich, zdog­maty­zowane. Dzisiaj ten dog­mat, his­to­ryczny w isto­cie, musi być oczy­wiś­cie przy­go­towany na kry­ty­czną anal­izę, gdyż obec­nie mamy więk­szą wiedzę, jeśli chodzi o możli­wości naszej ludzkiej podświado­mości.

Apos­tołem ruchu zielonoświątkowego w Europie był Thomas Ball Bar­ratt 4(1862–1940), pas­tor metodysty­czny w Oslo, w Nor­wegii, który pod­czas pobytu w Ameryce pod koniec 1906 roku doz­nał zielonoświątkowego przeży­cia i po powro­cie do Nor­wegii stał się gor­li­wym prop­a­ga­torem pen­tekostal­izmu zarówno w swoim kraju, jak i w innych kra­jach naszego kon­ty­nentu. Odwiedził też Pol­skę. Pier­wszymi zielonoświątkow­cami na ziemi­ach pol­s­kich byli Niemcy.

W lat­ach nar­o­dzin i ksz­tał­towa­nia się europe­jskiego ruchu zielonoświątkowego Pol­ska była nadal podzielona przez zabory. Najw­cześniej idee zielonoświątkowe przyjęła wschod­nia część Cesarstwa Niemieck­iego, Śląsk, Pomorze i Prusy Wschod­nie, także Poz­nańskie i Pomorze Gdańskie. To tutaj sku­pi­ały się najradykalniejsze ele­menty ruchu społecznoś­ciowego, neopi­etysty­cznego (niem. Gemein­schafts­be­we­gung), ruchu, który poprzedzał i ostate­cznie wyłonił z siebie niemiecki pen­tekostal­izm. Jego kazn­odzieje, po rozłamie w 1909 roku, zor­ga­ni­zowali zielonoświątkowe Koś­cioły Niemiec. Już w roku 1909 odbyły się kon­fer­encje: 19–20 X 1909 roku w Ostródzie z udzi­ałem przy­wódcy zielonoświątkow­ców niemiec­kich pas­tora Jonathana Paula (1853–1931), a 6–9 XII 1909 we Wrocławiu.

Jeśli chodzi o Polaków, to pier­wszymi zielonoświątkow­cami zostali niek­tórzy członkowie Społeczności Chrześ­ci­jańskiej, ruchu neopi­etysty­cznego w łonie luteranizmu na Śląsku Cieszyńskim. Wyk­lucze­nie zielonoświątkow­ców ze Społeczności Chrześ­ci­jańskiej doprowadz­iło do pow­sta­nia Związku Stanow­czych Chrześ­ci­jan, który był pier­wszą nieza­leżną wspól­notą zielonoświątkową w Polsce. Związek został zare­je­strowany w starost­wie w Cieszynie w 1910 roku (15 VII 1910) przez władze aus­tri­ackie.

W roku 1920 Śląsk Cieszyński został podzielony między Pol­skę a Czechosłowację. Znaczne skupiska lud­ności pol­skiej, w tym także więk­szość zielonoświątkow­ców, znalazła się poza grani­cami naszego państwa. Przed­staw­icielem zielonoświątkow­ców wobec władz czes­kich na Zaolziu był Karol Kaleta. W Polsce nato­mi­ast zielonoświątkow­com prze­wodzili: Karol Śniegoń (do roku 1927, oraz po 1937), który doz­nał przeżyć zielonoświątkowych pod­czas kon­fer­encji niemiec­kich zielonoświątkow­ców w Nowej Soli, Karol Kupka (w lat­ach 1927–1931) i Adolf Małysz (w lat­ach 1931–1935). W przed­dzień wybuchu drugiej wojny świa­towej Związek Stanow­czych Chrześ­ci­jan liczył około 2000 członków.

Po wkrocze­niu wojsk niemiec­kich spotka­nia zielonoświątkow­ców zostały zakazane. Zbier­ali się więc oni na mod­l­itwy po domach. Część lud­ności depor­towano do Niemiec skąd powró­cili dopiero po zakończe­niu dzi­ałań wojen­nych.
Po 1947 roku zielonoświątkowcy cieszyńscy wchodzili w skład Zjed­noc­zonego Koś­cioła Ewan­gelicznego, który pow­stał na skutek uch­wały kon­fer­encji w Ustro­niu pod Cieszynem w dni­ach 24–26 maja 1947 roku. Należeli do niego także ewan­geliczni chrześ­ci­janie i wolni chrześ­ci­janie, a od roku 1953 również wyz­nawcy Koś­cioła Chrys­tu­sowego oraz drugi nurt pen­tekostal­izmu pol­skiego — chrześ­ci­janie wiary ewan­gelicznej.

Właśnie ten drugi nurt pen­tekostal­izmu na ziemi­ach pol­s­kich nosił nazwę chrześ­ci­jan wiary ewan­gelicznej, cza­sem z dodatkiem w naw­iasie: zielonoświątkowcy.

Chrześ­ci­janie wiary ewan­gelicznej byli przed drugą wojną świa­tową liczeb­nie najwięk­szym Koś­ciołem zielonoświątkowym w Polsce. Liczył on około 20 tysięcy wiernych sku­pi­onych w ok. 500 zbo­rach i placówkach koś­ciel­nych. Jego insty­tucjon­alne nar­o­dziny to zjazd przed­staw­icieli zborów zielonoświątkowych w Starej Czołnicy pod Łuck­iem w maju 1929 roku, na którym doszło do zjed­noczenia dzi­ała­ją­cych dotąd samodziel­nie zborów z Pol­ski cen­tral­nej i wschod­niej, z kresów.

Geneza obu połąc­zonych w Starej Czołnicy ośrod­ków ruchu zielonoświątkowego, z kresów i z Pol­ski cen­tral­nej, była odmi­enna. Zbory zielonoświątkowe na tere­nie Pol­ski cen­tral­nej sku­pi­ały głównie wyz­naw­ców nar­o­dowości niemieck­iej i pow­stały nie bez wpływu anglosas­kich orga­ni­za­cji misyjnych. Nato­mi­ast zbory zielonoświątkowe na kre­sach pow­stawały głównie na skutek dzi­ałal­ności ewan­ge­liza­cyjnej reem­i­grantów z Ameryki.

Na kon­fer­encji w Starej Czołnicy wybrano władze Koś­cioła. Na czele zarządu stanął Artur Bergholc z Łodzi, która stała się siedz­ibą władz naczel­nych. Przed drugą wojną świa­tową Koś­ciół był wielonar­o­dowoś­ciowy. I dlat­ego np. wydawał swoje cza­sopisma w kilku językach: w Łodzi ?Przys­tęp? w języku pol­skim pod redakcją Artura Bergholca, w Tarnopolu w języku ukraińskim “Ewan­gel­skij Hołos” pod redakcją Grze­gorza Fedyszyna, a w Gdańsku w języku rosyjskim “Prim­ir­i­tiel” pod redakcją Gustawa Her­berta Schmidta.

W Kiw­er­cach pod Łuck­iem utrzymy­wano Dom Sierot, zaś kadry duchownych przy­go­towywano na międzyzborowych kur­sach bib­li­jnych oraz w Gdańskim Insty­tu­cie Bib­li­jnym w Gdańsku, założonym przez Gustawa Her­berta Schmidta i otwartym 2 marca 1930 roku.

Po wojnie pier­wszą kon­fer­encję w 1945 roku zwołano do Byto­mia, a następną do Łodzi. Na kon­fer­encji w Łodzi powołano nowy zarząd Koś­cioła. Na czele zarządu stanął Józef Czer­ski, który należał do kierown­ictwa Koś­cioła również w okre­sie przed­wo­jen­nym. Na kon­fer­encji w Łodzi przyjęto również nowy statut.

W lat­ach 1950–1953 więk­szość dzi­ałaczy zielonoświątkowych była przetrzymy­wana w więzie­niu przez władze PRL w ramach ówczes­nej akcji represyjnej wobec wspól­not religi­jnych w Polsce. Aresz­towanie wszys­t­kich nastąpiło tej samej nocy: 20 wrześ­nia 1950 roku.

W 1953 roku również ta więk­sza wspól­nota zielonoświątkowa, ule­ga­jąc naciskom władz, musi­ała przys­tąpić do ist­niejącego od 1947 roku Zjed­noc­zonego Koś­cioła Ewan­gelicznego.

22 maja 1987 roku na ostat­nim XII syn­odzie Zjed­noc­zonego Koś­cioła Ewan­gelicznego po brater­s­kich, spoko­jnych, a nie bur­zli­wych — jak pisze Zbig­niew Pasek (2) — dyskus­jach postanowiono rozwiązać powołaną po drugiej wojnie świa­towej pod naciskiem władz — na wzór radziecki — religi­jną fed­er­ację. Postanowie­nie o rozwiąza­niu Zjed­noc­zonego Koś­cioła Ewan­gelicznego zostało zatwierd­zone 1 lutego 1988 roku decyzją ówczes­nego Urzędu do Spraw Wyz­nań. Również decyzją w/w Urzędu z tego samego dnia zare­je­strowano samodzielny Koś­ciół Zielonoświątkowy w Polsce, do którego weszły dawne zbory zielonoświątkow­ców cieszyńs­kich, stanow­czych chrześ­ci­jan oraz dawnego Koś­cioła Chrześ­ci­jan Wiary Ewan­gelicznej, z wyjątkiem zborów tzw. grupy lubel­skiej, która zachowała dawną nazwę i uzyskała nieza­leżną rejes­trację. Od 1 lutego 1988 roku datuje się więc ponowny samodzielny byt wyz­nan­iowy zielonoświątkow­ców w Polsce. Po ponownym uzyska­niu samodziel­ności Koś­ciół Zielonoświątkowy doz­nał inten­sy­wnego roz­woju: w 1988 roku liczył 82 zbory, obec­nie zaś 198 i znowu ok. 20 tysięcy wiernych. Niestety nie udało się na razie skupić wszys­t­kich zielonoświątkow­ców w jed­nej wspól­no­cie koś­ciel­nej. Obok bowiem Koś­cioła Zielonoświątkowego ist­nieje kilka mniejszych wspól­not o charak­terze zielonoświątkowym.

Pod­sta­wową jed­nos­tką orga­ni­za­cyjną w Koś­ciele Zielonoświątkowym jest zbór, który stanowi lokalna wspól­nota wiernych. Na czele zboru stoi pas­tor i rada starszych. Duchowni Koś­cioła mogą pełnić następu­jące funkcje: pas­tora, ewan­ge­listy, kazn­odziei, nauczy­ciela Słowa Bożego, kierown­ika agendy koś­ciel­nej, prezbit­era okrę­gowego, prezbit­era naczel­nego. Koś­ciół Zielonoświątkowy w Polsce jest podzielony na okręgi koś­cielne (obec­nie jest ich sie­dem), na czele których stoją prezbiterzy okrę­gowi. Najwyższą władzą Koś­cioła jest Synod, który zbiera się co cztery lata. Synod wybiera prezbit­era naczel­nego Koś­cioła oraz na jego wniosek powołuje pozostałych członków Prezy­dium Rady Naczel­nej, którzy wraz z nim i prezbit­erami okrę­gowymi, wybranymi uprzed­nio w tere­nie, stanowią tę właśnie Naczelną Radę Koś­cioła. Prze­wod­niczą­cym Naczel­nej Rady Koś­cioła i jej Prezy­dium jest z urzędu Prezbiter Naczelny Koś­cioła.

dr Edward Cza­jko

Przyp­isy:
1 Wal­ter J. Hol­len­weger — Pri­or­i­ties in Pen­te­costal Research, referat wygłos­zony na: Con­fer­ence on Pen­te­costal and Charis­matic Research in Europe, Utrecht 28th June — 1st July 1989, s. 1 i nn. (w archi­wum niniejszego autora).
2 Zbig­niew Pasek — Ruch zielonoświątkowy. Próba mono­grafii, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 1992, s. 174.

Copy­right by Edward Cza­jko
Mate­riał pobrany ze strony: www.kz.pl